jueves, 23 de febrero de 2012

Entrega IV: Borges e Hugo Pratt

Obras escollidas: “Tema del traidor y del héroe” (conto de 1944) e “Concierto en O´ menor para arpa y nitroglicerina” (cómic da saga de Corto Maltese publicado en 1972: o título na edición en castelán está mal, pois non é "Do", senón a con apóstrofo dos apelidos irlandeses), respectivamente. Pincha aquí para ler "completo" o conto de Borges . Se tes dificultades podes intentalo aquí.
Nesta Entrega IV temos un breve conto do arxentino Jorge Luis Borges (1899-1986) , e un cómic de só vinte páxinas escrito e debuxado polo italiano Hugo Pratt, que vivíu durante bastantes anos en Arxentina e gran lector –tamén de Borges, claro–, pertence á serie de historias curtas da saga de Corto Maltese (a edición que utilizaremos non é boa nin en imaxe nin en tradución ao castelán, pero polo menos tremos así unha edición en branco e negro, como foi orixinalmente ideada por Pratt, e non con cores engadidos que sobran).
Ambas transcorren en Irlanda e tratan da loita dos irlandeses contra o Imperio Británico, se ben a de Borges ten lugar no XIX e a de Pratt en 1917. Outra diferencia: a historia borgeana é máis ben “libresca”, erudita; a de Pratt ten máis acción e engade unha segunda historia entre Corto e Banshee-Moira que inclúe unha das máis coñecidas “despedidas” entre Corto e a longa lista de amores imposibles... Agora ben, o relato prattiano está inspirado no borgeano, pese ás diferencias, e de aí o de xuntalos aquí.

¿Que facemos con este blog? Pois pasar por aquí de cando en vez para ter información que axude a comprender os relatos algo mellor, ou a enriquecer a nosa lectura, ou para compartir entre nós as nosas visións, opinións ou dúbidas (dubidar está moi ben: é bo para a saúde).

Sobre a lectura do cómic: Lembra todo o dito sobre como ler os cómics anteriores. O mesmo agora, se ben tendo en conta que a forma de narrar de Pratt é distinta. Na saga de Corto na que nos atopamos Pratt, moi no seu estilo, nada entre dúas augas: a do lector medio de cómics, que pide unha aventura, unha historia de acción, e a do outro lector que pide algo máis, ese xoguiño que tanto gustaba a Borges e a Pratt: construír novas historias a partires da erudición; poñer a erudición a traballar para crear novos relatos onde a ficción e a realidade mestúranse de tal xeito que son xa inseparables... como na vida mesma (e se non, que lle pregunten a Cervantes).

lunes, 13 de febrero de 2012

Kafka e Clowes: Reunión III (13.2.12)

Estivemos hoxe reunidos seis persoas falando dos relatos de Clowes e Kafka.
De Kafka falamos tamén doutros relatos que consideramos parecidos ou cercanos a "Un artista da fame", como "A transformación/A metamorfose", ou "Primeiro sufrimento"/"Un artista do trapecio", ou "Unha mulleriña", etc. Falamos da presencia da xente nos contos kafkianos, desa dependencia da xente (o público, os lectores, os demais, os que recoñecen o valor da obra dun, etc.) e á vez ese desapego ou aínda medo ou fuxida da xente que parece afoga a personalidade dun, a liberdade, o espacio vital, qué sabe un... Falamos da relación de Kafka coa súa arte, a literatura, con el mesmo en definitiva, pois un é a súa arte, habilidade ou actividade na que máis un se sinte. ¿Chega sen embargo con iso, ou un necesita ao tempo o (re)coñecemento dos demais, do seu pai (recordemos a carta de Kafka ao seu proxenitor), da súa familia (lembremos "A transformación"), do público da feira ou do circo, da mulleriña e a xente, dos espectadores da arte do trapecio, dos lectores, dos outros escritores...? ¿Ten valor ou mérito esa actividade literaria ou Kafka facía o único que era capaz de facer porque non lle quedaba outra? ¿Desexaba Kafka deixar de ser un plumífero e transformarse nunha pantera con saúde, boa comedora, libre polos seus poros todos, chea de vida? ¿Desexaba Mal ser tamén outra pantera como talvez Theda, sen escrúpulos para debuxar caricaturas así sexan cruéis de quen sexa no restaurante que toque, ou no WC de quen sabes sinte por ti algo máis do que é normal, unha pantera con outro pé na arte "elevada", de culto, que pode abandoar a feira no momento que queira porque non depende dese público sórdido que só espera un retrato blando e pasar o rato?
Pode.
(Pode que non).
Falamos tamén do cómic de Clowes, e puxemos enriba da mesa un par de álbumes de Clowes que temos na nosa biblio e que case non foron tocados -nin na biblio nin hoxe: ¿queiman?-. C. dixo que lle parecía que ambas historias, a de Kafka e a de Clowes, eran bastante planas, que se veía claramente desde o principio de qué ían, e non como as anteriores doutras entregas. Despois aclarou que iso non significa que sexan máis simples que as outras, senón que teñen unha linelidade máis evidente, pero cheas, iso si, de recovecos e sombras, de ambigüidades, como se puido ver hoxe na reunión. C. tamén sinaluo as viñetas apaisadas, horizontais, as de coche, e falamos da derradeira viñeta, tamén horizontal, e cun Mal que talvez estea máis morto que vivo, que mira ao fiondo un espello que non sabemos se reflicte o seu corpo ou ben o noso, pois se nós vemos no espello a Mal, loxicamente el ten que ver ao lector... ¿Clowes era consciente deste xogo tan de Velázquez? E se era consciente, ¿debemos os lectores sentirnos aludidos e "metidos" na caricatura? E polo mesmo, ¿debemos os lectores sentirnos "metidos" na gaiola do artista da fame ao final, case morto e case sen fala, a piques de seren sustituído por un felino depredador que ben puidera chamarse Theda? Cr. dixo non entender o xogo desa chica, Theda, aínda que despois , falando dela, parecía Cr. telo máis claro do que pretendía... B. apuntou que Theda recordáballe a certa moza dunha película da que non puido chegar a recordar o seu título, cun xogo con outro home parecido ao de "Caricatutra"...
E así foron os minutos pasando e esta reunión terceira con eles, non sabemos onde...
[Volvendo xa para casa un deu en lembrar o conto visto e comentado por Kar, "Tres rosas amarillas", de Carver. Intentando facer unha relectura e unha análise do conto un pouco á altura do proposto por Kar, recordo que servidor creía ver no final dese relato carveriano -o seu derradeiro conto en vida, pois despois de morto quen sabe- unha dúbida sobre o valor da obra literaria do propio Carver, ou sexa, do escritor, ou sexa do artista (da pluma, da fame, da caricatura, do trapecio, de etc.): despois de todo, e co comezo do escrito de Nietzsche "Sobre verdade e mentira en sentido extramoral" na mente, ¿ten máis valor a obra do artista (Carver, Kafka, Clowes, ti, o outro) desenvolvida ao longo de toda a súa vida e co seu corpo xa criando malvas que... un gran de area da praia máis deixada da man de Deus? ¿Non é certo que un pouco máis arriba comentabamos que Kafka parecía facerse esa pregunta no conto do famento, e é polo tanto una repetición extraña que chama á porta do noso club, toc, toc, quen é, e pasa xa que fai frío...? Dá igual, pensei: K. nos salvará..., ¡e no idioma de Dante!]

domingo, 12 de febrero de 2012

Kafka, debuxante

Son moitos os escritores que tamén tiñan a súa faceta de debuxantes ou pintores, con maior ou menor acerto, e así podemos ver na rede reproducións dos debuxiños pintados de Herman Hesse, Dino Buzzati (que chegou a publicar un cómic que temos na nosa biblio), Tolkien (con debuxos moito mellores que os da maioría de ilustradores que utilizan para as edicións das súas obras, por certo, xa que consideramos que non hai que confundir capacidade "académica" para reproducir corpos e cousas con fidelísimo trazo, con ser bo debuxante, pintor ou ilustrador), Andrés Trapiello, o poeta William Blake, García Lorca, o inclasificable Jean Cocteau, Ernesto Sábato, Castelao, ou tantos outros... Basta con buscar en Google-imaxes escribido "debuxos ou pinturas de Fulano", e listo.
Pois ben, tamén Kafka debuxaba, e bastante ben, todo hai que dicilo. Temos unha relativamente recente edición de debuxos kafkianos en España (pincha aquí), e en moitas obras editadas no noso país engaden os editores reproducións deses debuxos. Os orixinais están, claro, na casa-museo de Kafka, en Praga (Chequia).
Pincha aquí para ver na rede algún deses debuxos (ollo: non todos os ofrecidos aquí por Google son do mesmo Kafka: mira ben a letriña debaixo de cada imaxe se pinchas sobre ela, please).
PS: Para saber cando e onde é a reunión III, ver a entrada anteror a ésta.

viernes, 10 de febrero de 2012

Convocatoria da reunión III sobre Kafka e Clowes

Boas.
Este luns, día 13 de febreiro, ás once e no lugar de sempre, teremos a nosa terceira reunión, nesta ocasión para departir amigablemnte sobre o relato kafkiano e o clowesiano, e poñelos en relación ata onde iso sexa posible ou desexable.
Hai información neste blog (entradas, comentarios publicados, outros que poden aparecer de aquí ao luns, ¡por favor!) para completar as nosas lecturas deses relatos.
¿Quen dixo medo?

miércoles, 8 de febrero de 2012

Reflexo na auga

“Comparar”.
Si, pero, ¿comparar qué e para qué?
Comparar cómics coa literatura; estamos niso. ¿Para qué? As comparacións implican busca de parecidos e diferencias, e en calquera caso o feito de buscar unha comparación soe traer consigo, ou iso cremos, novas ideas, novas suxestións, novas perspectivas, novas ou imprevistas formas de aproximación... É como xirar a fotografía un pouco por xogar, e comezamos a recoñecer extrañas formas, brillos que pasaban antes despercibidos, ao fondo unha persoa asoma que antes non
viramos, e así...
Com-parar o cómic de Clowes co relato de Kafka en principio pode non ter moito xeito, pero pode que dea algo de si, aímda que sexan ideas algo peregrinas. Moitas delas haberá que deixalas de lado; outras talvez traian consigo luces novas que axuden a percibir detalles antes non vistos.
A comparación pódese tamén aplicar para ir dunha obra de Kafka á outra, ou dun cómic de Clowes a outro, de modo que Kafka bota luz sobre Kafka, pois en relatos distintos pode tratar temas semellantes de forma diferente (ou non tanto), e o mesmo cabe dicir doutros cómics de Clowes.
Rematamos cunha cita dun libro de Luis Izquierdo sobre Kafka (Dopesa, 1977): “Samsa [o protagonista de A transformación-A metamorfose] resuelve el problema que se le ha planteado de la única manera posible: muriéndose de hambre. Un artista del hambre, relato posterior, viene a estilizar, afiligranadamente, esta primera obra maestra de Kafka. (En ambos casos, ese pasar hambre pierde interés para los espectadores).
“Las narraciones cortas del autor se interfieren e interpenetran unas con otras.”

Recordamos que na nosa biblio temos cousas de Kafka en galego e castelán (sección “literatura alemá”), e xa falamos diso; tamén na sección de cómic temos un par de obras de Clowes das boas. Podemos engadir que temos un libro-cómic levado a medias por Mairowitz e o debuxante de cómics Robert Crumb sobre Kafka e a súa obra, con versións en cómic de relatos do escritor checo ou de fragmentos das súas novelas, cartas e diarios, nas que tes en poucas páxinas a versión do conto de Kafka escollido aquí, se ben bastante resumido.

lunes, 6 de febrero de 2012

A pantera de Kafka no cómic de Clowes

A verdade é que se queremos comparar os relatos de Kafka e Clowes non sempre o temos fácil. Pero si hai un par de posibilidades. Por ex., en ambos casos os protagonistas deciden ou se ven obrigados a mostrar a súa arte nas feiras (ou no circo). E probablemnte iso ten a súa importancia, pois, a ver, ¿que tipo de público cabe esperar nun sitio así? ¿Que público pode esperar o artista da fame? ¿E non di Mal algo de por que escolle ese tipo de público el mesmo, creo que despois de ser abandoado por ela?
Por outro lado, están as mulleres (¿e cando non, en realidade?). No caso do relato kafkiano hai dúas: esas dúas chicas que recollen ao artista unha vez rematado o show e antes da comida-homenaxe: unha delas ten que soportar o peso del de mala maneira mentres a outra limítase a coller a man do home. Recorda algo a esas chicas do Tour con sorriso de orella a orella mirando á cámara de tv mentres disimulan o noxo que probablemente sinten pola suor do maillot amarelo... En certo modo hai unha terceira muller: a esposa que o artista da fame non ten, non pode ter ou non sabe ter. Ou unha cuarta: a pantera do final. Esa pantera é a nova atracción do público que deixa morrer de olvido ao artista antes que éste morra fisicamente. Esa pantera, escribe Kafka, fai e ten o que o artista non fai nin ten: come, leva a liberdade consigo e ten alegría de vivir.
¿Pódese comparar a pantera de Kafka coa chica de Clowes? ¿Ten esa chica o que non ten Mal? Se pasamos a falar de chicas de Clowes, ela chámase Theda Bara, e a tal existiu realmente: foi a primeira "vampiresa" ou "vamp" do cine: a muller vampira, unha comehomes (ou polo menos esa era a imaxe que intentaban dar). O seu nome era outro, e Theda Bara significa "morte árabe". Tal actriz era moi consciente da ficción á que xogaba co público, e ti saberás se o personaxe de Clowes queda máis iluminado despois de saber isto, ou se Mal queda ao final en certo modo... morto.
Hai outra muller no de Clowes: a nai, que aparece debuxada como xa comentamos, e da que se fala en varias ocasións... ¿Pódese dicir que Theda e a nai xogan o xogo dunha parella de contrarios na mente do debuxante de caricaturas, e iso nótase sobre todo coa caricatura feita no restaurante e rota por Mal, pero recollida por Theda (no WC do final, se miras o chan podes ver os anacos daquela caricatura).
E hai unha terceira muller no de Clowes: a esposa, da que está divorciado e coa que non tivo fillos. Mal aparece así retratado ou como abandonado xa previamente por outra muller, ou como incapacitado par convivir con ela, pero en calquera caso incapaz de ter fillos, talvez de crear vida...
Sexa como sexa, ao mellor ten sentido unha comparación entre Theda e a pantera: ¿é Theda unha "vamp", unha comehomes? Non está de máis recordar o que todos probablemente pensamos: o parecido entre Theda e a Lolita de Nabokov e Kubrick.
Polo demais, Theda, como filla dun intelectual e artista "de vangarda" parece representar outro tipo de arte distinto ao de Mal, a arte prestixiada socialmente, a arte vinculada a unha clase social alta ou elitista. Unha contraposición a arte de Mal, de feira, da xente da rúa... Pero non deixa de prestarse outra vez a comparación coa pantera, que introduce outro tipo de show ante un público que desprecia ao artista da fame.
Non sobra lembrar que moitos pensan que Kafka "tamén" (tamén) está a falar da súa actividade como escritor, e Clowes baixo a careta do debuxante de caricaturas -o artista Davo parece inventado, como o nome do existencialista e pai dela-, dos debuxantes de cómics...
Ou sexa, dos campións mundiais de bádminton.
E así.

domingo, 5 de febrero de 2012

Kafka, Clowes, a densidade tipográfica e o atentado tipográfico

O que máis chama a atención do lector dos contos recentemente deixados atrás (de Salinger, Wolff, Carver) unha vez se ve obrigado a entrar na lectura de “O artista da fame”, de Kafka, non é o contido, o estilo, os adxectivos ou a extensión das frases, senón... senón a densidade tipográfica do texto. Se miramos atrás (Salinger, Wolff, etc.) atopamos contos cheos de diálogo frecuentemente sinalado con puntos e á parte e guións, parágrafos claramente diferenciados, etc. Aquí son contadísimos os puntos e á parte: só ao final Kafka sinala cun espacio en branco equivalente a unha ou dúas liñas que hai unha “segunda parte”, a final, no relato (morte do artista, pantera). Os poucos diálogos que inclúe o relato están mesturados entre
comiñas co resto da redación.
Se vemos agora os relatos de Salinger , Carver ou Wolff, notaremos que Carver distingue varias
partes nun conto dunha extensión similar, e desde logo hai bastantes puntos e á parte. Salinger distingue igualmente varias seccións, con numerosos puntos e á parte e bastante diálogo precedido de guión. O caso de Wolff xa vai máis alá: non utiliza neste conto o guión nos diálogos, pero si o punto e á parte, e non precisamente poucos... ¿Será todo isto produto da casualidade e Kafka simplemente non distingue moitos parágrafos nin partes no relato “porque si”, sen máis? ¿Ou será máis ben unha forma determinada de escribir buscada a posta coa pretensión de lograr concretos efectos que doutro modo non serían conseguibles? Mais..., en tal caso, ¿que efectos busca producir? ¿Para que...?
Non podemos negar, en calquera caso, que tal densidade tipográfica kafkiana probablmente dificulte a lectura e faga fuxir a certo tipo de lectores... pouco... ¿"motivados"...?


En canto a Clowes, o seu cómic leva bastante texto tamén, pois o protagonista narra a súa historia en forma de “diario persoal” (teoricamente non publicado, como se ve na viñeta IV da páx. 2), pero falaremos agora doutra cousa: en tempos os debuxantes ou un rotulista profesional rotulaban a man os textos, co que a harmonía entre debuxo e texto quedaba asegurada (polo menos en moitso casos: noutros era e é para botar a correr e non parar, como en certa edición española de Krazy Kat, de Herriman). Logo apareceu o texto conseguido mecanicamente (en España a editorial Bruguera asasinou moitos álbumes de Astèrix ou Lucky Luke deste xeito): era espantoso. Agora hai debuxantes que seguen a facelo manualmente, como Crumb, e así é que dicimos aquí que no cómic os debuxos se escriben (viñetas a viñeta...) e as palabras se debuxan, pois onomatopeias e textos son cuidadosamente rotulados-debuxados. Nos últimos tempos
sen embargo hai unha terceira posibilidade que se extende: a rotulación é mecánica pero baseada no deseño das letras previamente debuxadas-rotuladas a man polo propio debuxante. Deste
modo Spiegelman (autor de Maus) deseña a súa propia rotulación na súa casa que será despois utilizada e conseguida mecanicamente por editoriais de varios países...
¿Fai Clowes así? Probablemente, pero o caso é que a edición que utilizamos, a de La Cúpula, bota
man da súa propia rotulación mecánica, que se pode comparar con outras edicións, e desde logo non é a escollida orixinalmente polo autor nin feita a partires da súa man. Cremos que non é unha
rotulación moi conseguida, e que o cómic de Clowes “perde” deste modo. Detalles, se se quere, pero importantes...