jueves, 21 de junio de 2012

Vivès e Chéjov: Reunión V (21.6.12)


"La cosa pierde color/ Cuando la piensas dos veces/ Y más dispuesto pareces/ A pensar en lo peor..."

   E finalmente houbo reunión sobre Chéjov e Vivès...
   Soamentec estivemos tres, xa que un imprevisto fixo imposible a presencia de K.
   Falamos do album "El gusto del cloro", moi en xeral, e do estilo do seu autor, das súas intuicións e habilidades, e das supostas faltas de habilidade e intuición. Fixemos algo parecido a unha valoración xeral deste autor francés, co bo e o non tan bo, e sen embargo bastante bo tendo en conta os vintecatro anos que tiña cando debuxa este cómic (non obstante, por favor, lembremos que, por exemplo,  Orson Welles tiña vinteséis anos cando dirixe "Cidadán Kane", ou Thomas Mann vintecinco cando publica a novela "Os Buddenbrook", ¿mh?). Falamos do "tempo lento", das cores escollidas, e das misteriosas palabras dela baixo a auga (que comparamos coa caixiña do nipón do filme de Buñuel "Belle de Jour": Buñuel chegou a declarar que esa caixiña tiña dentro... o que o espectador queira que teña); das sorprendentes páxinas en branco e de se ela estaba ou non estaba interesada por el, e a razón de que deixara de ir.
   ¿Chéjov? Ben, del falamos xa menos, pois ao parecer os seus contos (tres) non foron vistos por todos, ou se recordaban non moi ben. Intentamos atopar un parecido entre as palabriñas de "Una bromita" e as palabras dela baixo a auga no album "El gusto...", o seu efecto semellante na historia rusa e no cómic. E logo do suposto parecido de "El beso" de Chéjov e este cómic: ¿a ilusión e posterior frustración, por exemplo? Ou do conto "Del amor", outra vez cunha historia de amor de (non) desenlace non feliz onde a frustración sufrida polo relator e tamén por ela poden recordar a frustración do rapaz da piscina, salvando as distancias. Comentamos tamén que non parece que Vivès teña vistos estes contos chejovianos, e menos despois de ler declaracións con referencias ás tartaruras Ninja e similares, pero iso non quita que haxa certo parecido nos contidos. E tamén na forma de contar: o demorarse nos pequenos detalles aparentemente non significantes, a relación entre os personaxes, a falta de trama clásica, os finais abertos...
   Falamos igualemnte do futuro deste club. Estamos de acordo, polo menos tres (talvez catro), en seguir con Crumb e Trapiello. A forma de facelo será na rede no que respecta a Crumb, e en papel con fragmentos dos diarios no que respecta a Trapiello. De momento nos próximos días teremos neste blog enlaces para poder ver e ler certos cómics breves de Crumb no ordenador (e se alguén quere máis, nas biblios públicas hai moitísimo, como xa diremos); de Trapiello probablemnte será mellor facelo doutro xeito, talvez con precisas indicacións para buscar na biblio pública, ou, se non, tomándose a molestia de pasar pola conserxería deste IES ao comezo do mes de xullo, se hai vontade para iso, que parece que si.
   Sen máis, quedamos pendentes deste blog...

martes, 19 de junio de 2012

A ver se é posible que teñamos a reunión V...

  "I´m real real gone/ I can´t stand up by myself/ Don´t you know..."

 En calquera caso, tres persoas -as que quedamos- temos pensado reunirnos este xoves 21, ás once menos cuarto, no lugar acostumado. Se hai sorte, pode que C. estea tamén, e seríamos catro.
   Falaremos de Vivès e Chéjov, e talvez do indefinido futuro do que queda deste club (¿Trapiello con Crumb, combinación friki onde as haxa...?).
   Crucemos os dedos.

lunes, 18 de junio de 2012

"El gusto del cloro": unha viñeta

   Se todo o que dixemos sobre este album de Vivès é certo, ou polo menos verosímil, ou con certa base aínda que ésta sexa non moi sólida, e polo tanto cabe pensar que o protagonista sen nome (como todos os demais personaxes da obra: todos anónimos) entra por primeira vez na piscina que será co tempo para el unha baixada aos infernos, ¿por que entón na primeira viñeta que mostra a piscina, páxina 7-viñeta I, o punto de vista é subacuático, desde o fondo, cando se entende que el está arriba, na planta do balcón, por enriba da superficie?
   Non parece ter moito xeito..., a non ser..., a non ser que:
   1) Posibilidade 1: Vivès unha vez máis xunta unha de cal con unha de area, e aí vai unha intuición xenial e logo unha metedura de pata, e segue porque non parece importar demasiado, ou non tivo tempo de pensalo aínda (demasiado atarefado coas tartarugas Ninja, xa che digo). Nese caso esta viñeta estaría incluída sen pensar, por conseguir unha páxina con dúas perspectivas e algo de variedade: unha desde abaixo e a que segue desde arriba, e listo. Se é así rompe coa lóxica do relato xa ben pronto, aínda que despois en xeral respecte o punto de vista do protagonista. Hai excepcións, claro: nas páxs. 28-29, p. ex., ou na 39-I. Pode que algunha máis, non sei, pero en liñas xerais ese punto de vista do rapaz é respectado;
   2) posibiliadade 2: Vivès regálanos de novo outra perla, outra das súas felices intuicións, e ésta si é de novo outra viñeta pensada, intuitiva ou significativa, querendo dar a entender ao lector algo. ¿Que quere dar a entender con esta viñeta que se sae da lóxica, pois a lóxica indica que debe respectar o punto de vista do protagonista que está a piques de se asomar ao balcón e ver a superficie da auga? Podería ser unha premonición: o que no futuro espera ao rapaz: o fondo, a soedade, a frustración, os infernos subacuáticos (ver entradas anteriores). Se así fora, e queremos pensar que así é, pero non temos moitas enerxías para crelo (o efecto tartarugas, por chamalo dalgún xeito), é unha moi boa viñeta que rompendo a suposta lóxica do relato no fondo non fai senón subliñar esa lóxica, que sería de novo subliñada en vermello na páx. do final coa mirada do chaval ao lector previa ás dúas páxinas en branco que preceden ao flash-back que leva ao lector semanas atrás á clínica do inefable fisioterapeuta. Así, no comezo coa entrada na piscina, e no final co abandono do lector da piscina, se produce unha dobre ruptura: a) vemos a piscina (falamos pois dunha ruptura espacial) por primeira vez desde o fondo contra todo o esperable; b) remata o relato cun flash-back que volve a romper nesta ocasión non espacialmente, senón temporalmente o fío do relato. Espacio e tempo e dobre ruptura: rompe espacialmente, narra linelamente, e rompe temporalmente.
   O de sempre: ¿é Vivès un mozo tan, tan listo e xenial como para prever todas estas rupturas, ou saen del por intuición metafísica? ¿Ou será casualidade que certo tipo de lector con demasiado tempo libre e necesidade e xustificar a existencia dun blog que non le nin a súa nai quere converter noutra cousa que non sexa casualidade sen máis? E supoñendo que casualidade fora, ¿non son demasiadas casualidades nun album de só cento e pouco páxinas?
   Rematamos cunha breve refrencia ao efecto tartarugas Ninja: nas poucas entrevistas que un pode atopar na rede, ou nalgún vídeo no que Vivès é entrevistado, chama a atención a falta de nomes (e de respostas argumentadas en detalle). Non fala de debuxantes de cómics concretos, nin de guionistas, nin de series, nin tampouco de cineastas ou escritores... Pero si... ¡das tartarugas Ninja que Deus confunda! (E de paso creo que de Star Wars, para rematar a xogada, supoño). ¿Outra mostra de intuición xenial de Vivès, que quere ocultarse detrás da bromiña, ou soamente simpleza dun autor de pluma fácil e rápida que carece aínda de referencias sólidas?
   A saber...

domingo, 3 de junio de 2012

Vivès: tempo (II), planificación e linguaxe non verbal


Unha das características da forma de narrar que Vivès utiliza en “El gusto del cloro” é a de non tanto dilatar o paso do tempo ou facer sentir ao lector a lentitude deste, senón máis ben “mostrar” o fluír do paso do tempo “propio” dunha escena sen fraccionar ese acontecemento (sentirse torpe nunha piscina, ver unha chica, etc.) con xustaposicións de imaxes, ou o uso continuo de campo-contracampo, ou en calquera caso botar man de técnicas de montaxe convencional e artificiosas que rompan a unidade espacio-temporal desa escena ou suceso e o “natural” fluxo do seu tempo interno. E non é que Vivès descubra nada: el non inventa esta forma de narrar, pero si cremos que o interese do album reside en parte nisto.

O convencional é contar o (supostamente) relevante, e no cómic iso implica representar nas viñetas o (supostamente) esencial da trama deixando o (supostamente) superfluo “fóra”, é dicir, nas elipses e/ou cortes temporais representados polas “rúas” (liñas brancas verticais entre viñeta e viñeta). Convencionalmente, o cómic narra un acontecemento, e na narración del o autor recorre ao plano-contraplano e a montaxe máis acelerada ou menos segundo a clase de escena. Convencionalmente tamén está establecido que quen domina esta técnica de montaxe “sabe narrar”, e quen renuncia a ela, máis ben non. Naturalmente isto é unha dobre simplificación: nós estamos agora simplificando a situación, pero a convención establecida por outra parte simplifica o cómic ata reducilo a narracións “de acción” contadas coa técnica da montaxe convencional (¿en gran medida calcada das técnicas de certo tipo de cine “comercial”?).

Mais Vivès neste album sáese desta convención, e loxicamente por partida dobre: 1) non hai grandes sucesos que narrar (aventura, “acción”, perigo, heroísmo, drama), senón máis ben o contrario, a falta de acción, o trasladarse dun extremo da piscina chea de usuarios a outro durante trinta ou corenta minutos, e mentres mirar xente, fatigarse, chocar con alguén...Vivès polo tanto fixa a atención niso, en sucesos non heroicos nin dramáticos, senón tediosos e aparentemente anodinos. Este tipo de escenas son as que os relatos convencionais ocultan nas “rúas”, esconden nas elipses: non interesan; pero Vivès (¿como Chéjov?) crea o seu album sobre elas; 2) e ao facelo, Vivès planifica igual e coherentemente de xeito non convencional: multiplica os planos e/ou viñetas destas escenas onde durante páxinas vemos ao protagonista nadar, parar, mirar, frotarse os ollos... Deste modo as rúas seguen a representar “tempo” ou elipse, pero salvo cando cambia de escena (da piscina ao balcón, ou do balcón á clínica, etc.), as rúas non representan case paso de tempo perceptible, senón segundos ou menos dun segundo (desde logo non minutos ou horas). Sexa como sexa, Vivès desta maneira é quen de non romper a unidade espacio-temporal das escenas, ou non demasiado polo menos, e así deixa que a duración desas escenas “se mostre” desde dentro delas mesmas, renuciando a romper ”desde fóra” o fluxo do tempo impoñendo artificiosamente un ritmo a golpe de técnica convencional de montaxe ou planificación.

Podemos a continuación intentar una clasificación dos tipos de planificación utilizados en “El gusto del cloro” por Vivès, atendendo por cuestións de tempo só aos que destacan como propios do peculiar estilo escollido polo autor para narrar esta historia, se ben ningún destes tipos é creación de Vivès. El non inventa estas formas de narrar, pero si é certo que consegue un determinado estilo no album ao insistir tanto nestas formas de planificar: TIPO 1) escenas de curta “duración” (se falamos de tempo obxectivo, do compartido por todos, do que mostra o reloxo) fraccionadas nunha multiplicación de viñetas frecuentemente moi semellantes entre si onde as “rúas” representan un paso do tempo moi breve ou case inexistente; TIPO 2) plano-fixo mantido durante varias viñetas, onde os personaxes se moven e relacionan entre si, falando ou xesticulando nun espacio sempre idéntico. Do TIPO 1 atopamos exemplos nas páxinas seguintes, entre outras: 5 (viñeta II) a 6, 9, 11-12, 15-16, 24-35, etc. Do TIPO 2, na 8, 10, 14, 17, 23, 31 (abaixo), 36, 61 (arriba), etc. (Claro que hai páxinas con planificación convencional de plano-contraplano, como en 4-5, ou 11, ou 42-43, etc., pero xa explicamos que non negamos este recurso, senón a importancia dos outros).

Por outro lado esta planificación en “El gusto...” onde as rúas significan moito menos “tempo” do habitual ten as súas consecuencias, pois agora autor, protagonista e lector (o lector atento, consciente, non o que le como un turista) “deben atender” ao “aparentemente” in-significante ou in-transcendente: os xestos, a posición do corpo, o movemento dos ollos, cellas, boca, mans... En definitiva, a ausencia de “acción” (convencional) e ese deixar que o tempo da escena “se mostre” implican o aumento do peso da linguaxe non verbal dos personaxes en campo. De aí a insistencia de Vivès en mostrar miradas, xestos faciais, movementos de brazos e mans, pois ollos, cellas e boca son o máis expresivo do rostro humano, e as mans e as súas posicións un esencial complemento desta expresividade ben coñecida por debuxantes, pintores, fotógrafos e cineastas (Buñuel pedía aos seus actores que mostraran as mans incluso nos primeiros planos, se era posible). Hai que sinalar non obstante a parcial “desidia” ou renuncia de Vivès a representar fiel e conseguidamente as mans dos personaxes, pois soe deixalas nun segundo plano ou non as reproduce coa fidelidade que ás veces parece reclamar a escena (p. ex., páx. 63-III).

Finalmente podemos preguntarnos por algo do que aínda nós non temos resposta: ¿esta planificación débese ao cansancio xerado pola planificación-montaxe “histérica” dos cómics (e filmes) vulgares de acción (perspectivas de vertixe, planos e contraplanos, escorzos violentos, golpes visuais sucesivos...), manga do malo, películas comerciais, series da tele, “spots” publicitarios, videoclips, xogos de ordenador, etc.? ; ¿ou se debe á facilidade de uso das cámaras dixitais e móbiles á hora de fotografiar mil e unha veces sen gasto aparente aos corpos-modelos dos amigos (¿ver p. 137?) que posan/actúan ante o debuxante que logo copiará esas imaxes na tableta gráfica?; ¿ou é que a sombra dos cineastas europeos de “tempo lento” (Antonioni, Tanner, Rohmer...) e do autor de cómics estadounidense Chris Ware son demasiado alongadas?; ¿ou se debe talvez ao cansancio, mesturado coa facilidade tecnolóxica e as sombras alongadas... ao servicio do talento de Vivès? Trátase en todo caso dun problema de representación ou presencia do “tempo” no cómic, na sucesión das viñetas e de determinada utilización das “rúas”. E certamente ese problema da representación ou presencia do tempo atopámola tamén no cine (montaxe acelerada versus planos-secuencia e profundidade de campo, por ex.; ver o famoso libro de Tarkovski, ou o artigo de Bazin xa comentado, “La evolución del lenguaje...”), claro, e desde logo nese ámbito hai moitísima maior reflexión, e desde fai moitos anos, e por suposto que debemos ter en conta esa reflexión (que, de feito, está moi presente nesta entrada, debedora dela) e a linguaxe cinematográfica... Mais tamén nisto o cómic, a linguaxe de cómic e a reflexión maior ou menor que se dea neste ámbito do cómic debe ter un discurrir relativamente autónomo do cine, pois é moi distinto ao cine..., pese ás indubidables semellanzas que ás veces nos impiden ver as diferencias esenciais.